મોહન ભાગવતે 3 બાળકો હોવાની વાત કરી છે. આ પાછળનું કારણ શું છે? ભારતની વસ્તી 1.46 અબજ છે, પરંતુ દેશનો કુલ પ્રજનન દર 2.1 થી ઘટીને 1.9 થઈ ગયો છે. જો કોઈ સ્ત્રીનો પ્રજનન દર 2.0 હોય. તો તેનો અર્થ એ થાય કે ભારતમાં એક સ્ત્રીને તેના પ્રજનન જીવન દરમિયાન (સામાન્ય રીતે 15-49 વર્ષની ઉંમરે) સરેરાશ 2 બાળકો થવાની અપેક્ષા છે.

1880 થી 1970 સુધી, ભારતીય મહિલાઓએ સરેરાશ 5.7 થી 6 બાળકોને જન્મ આપ્યો. સરેરાશ, ભારતીય મહિલાઓ એટલી ઓછી સંખ્યામાં બાળકોને જન્મ આપી રહી છે કે આગામી પેઢીમાં વસ્તીનું કદ જાળવી રાખવા માટે તે પૂરતું નથી. ધીમા પ્રજનન દર હોવા છતાં, ભારતની યુવા વસ્તી ખૂબ જ નોંધપાત્ર છે. તેમાં શૂન્યથી 14 વર્ષની વય જૂથમાં 24% વસ્તી, 10 થી 19 વર્ષની વય જૂથમાં 17% અને 10 થી 24 વર્ષની વય જૂથમાં 26% વસ્તી છે. દેશમાં 68% વસ્તી 15 થી 64 વર્ષની વય જૂથમાં છે. વૃદ્ધ વસ્તી (65 અને તેથી વધુ) 7% છે.

વિશ્વના 13 દેશો પ્રજનન દરમાં ઘટાડાનો સામનો કરી રહ્યા છે. આ દેશોમાં, બાળક પેદા કરવા માટે સબસિડી આપવામાં આવે છે. ચાલો જાણીએ કે કયો દેશ શું આપી રહ્યો છે.

1. ચીન: ઘણા પ્રાંતો રોકડ બોનસ અને કર મુક્તિ આપી રહ્યા છે

ચીનની સરકારે જુલાઈમાં પ્રજનન દર વધારવા માટે એક નવી યોજનાની જાહેરાત કરી હતી. આ હેઠળ, માતાપિતાને 3 વર્ષની ઉંમર સુધીના દરેક બાળક માટે વાર્ષિક 3600 યુઆન (લગભગ 500 ડોલર) ની સબસિડી મળશે. આ યોજના 1 જાન્યુઆરી, 2025 પછી જન્મેલા બાળકો પર લાગુ થશે. એક પરિવારને 3 વર્ષમાં 10,800 યુઆન એટલે કે 1.32 લાખ રૂપિયા બાળક માટે મળી શકે છે. શાંઘાઈ અને સિચુઆન જેવા શહેરોમાં બાળ સંભાળ સબસિડી, કર મુક્તિ અને પિતા માટે લાંબી રજા જેવા પ્રોત્સાહનો પણ આપવામાં આવી રહ્યા છે. સિચુઆનમાં, પિતાને 25 દિવસની પેઇડ રજા પણ આપવામાં આવી રહી છે. ચીનનો પ્રજનન દર 1.0 છે.

2. તાઇવાન: સરકાર દરેક બાળક માટે રોકડ બોનસ આપી રહી છે

તાઇવાન સરકાર IVF (ઇન-વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન) માટે સબસિડી આપી રહી છે. હવે IVF દ્વારા બાળકો પેદા કરવા માટે લગભગ 6 લાખ (6700 ડોલર) આપવામાં આવશે. પહેલા સરકાર લગભગ 3330 ડોલર આપતી હતી. તાઇવાનમાં પ્રજનન દર 1.11 છે, જે ચીન કરતા પણ ઓછો છે. IVFનો ખર્ચ ઘટાડવા અને લોકોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, આ સબસિડી પ્રથમ પ્રયાસથી છઠ્ઠા પ્રયાસ સુધી આપવામાં આવશે.

3. જાપાન: બેબી બોનસ અને બાળકોના ઉછેર પર સબસિડી

જાપાનમાં જન્મ દર 1.20 છે. અહીં, બાળકના જન્મ પછી માતાપિતાને મદદ કરવા માટે 420,000 યેન (લગભગ અઢી લાખ રૂપિયા) ની નાણાકીય સહાય આપવામાં આવે છે. તેને વધારીને 5 લાખ યેન (3 લાખ રૂપિયા) કરવાની યોજના પણ અમલમાં મૂકવામાં આવશે. સરકારે જાપાનમાં સ્થાયી થવા માંગતા યુગલોને 6 લાખ યેન એટલે કે લગભગ 4.25 લાખ રૂપિયા સુધીના પ્રોત્સાહન આપવાનું નક્કી કર્યું છે.

4. દક્ષિણ કોરિયા: સિઓલ અને અન્ય શહેરોમાં રોકડ બોનસ

અહીં માતાઓને બાળકના જન્મ પર 2 મિલિયન વોન (1,510 ડોલર) રોકડ આપવામાં આવે છે. સિઓલ અને ઘણા શહેરોમાં માસિક બોનસ પણ આપવામાં આવે છે. અહીં પ્રજનન દર 0.72 છે, જે 2025 માં ઘટીને 0.65 થઈ શકે છે. દક્ષિણ કોરિયામાં મોટાભાગની સ્ત્રીઓ કારકિર્દી અને બાળકોના ઉછેરના ખર્ચ વિશે ચિંતિત છે. તેથી, તેઓએ બાળકો ન લેવાનો અથવા તેમાં વિલંબ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે.

5. સિંગાપોર: બેબી બોનસ યોજના, દરેક બાળક માટે $1500 સુધીની રોકડ

સિંગાપોરમાં પ્રજનન દર 0.97 છે. સિંગાપોર સરકારે બેબી બોનસ કેશ ગિફ્ટને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે. આ અંતર્ગત, દરેક બાળક માટે $1500 રોકડ આપવામાં આવશે. નવી યોજના 1 જાન્યુઆરી, 2025 પછી જન્મેલા બાળકો માટે લાગુ પડશે. સરકારે બાળકના શિક્ષણ માટે શિક્ષણ બચત યોજના પણ શરૂ કરી છે.

6. હંગેરી: જેટલા વધુ બાળકો, તેટલી વધુ સબસિડી

હંગેરીમાં પ્રજનન દર 1.51 છે. અહીં, બાળકો ધરાવતા પરિવારોને પહેલાથી જ મોટા પાયે સબસિડી આપવામાં આવે છે. બે માતાપિતા ધરાવતા પરિવારોને એક બાળક માટે દર મહિને 12200 હંગેરિયન ફોરિન્ટ્સ ($32) મળે છે, જ્યારે 3 કે તેથી વધુ બાળકો ધરાવતા પરિવારોને દર મહિને 16,000 હંગેરિયન ફોરિન્ટ્સ ($41.60) ફોરિન્ટ્સ મળે છે. આ ઉપરાંત, યુવાન મહિલાઓ માટે વ્યાજમુક્ત લોન સહિતના અન્ય લાભો ઉપલબ્ધ છે.

7. ઇટાલી: બેબી બોનસ અને માસિક ભથ્થું

અહીં પ્રજનન દર 1.18 છે. ઇટાલીમાં નવી 'બેબી બોનસ' યોજના આ વર્ષે એપ્રિલમાં શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ હેઠળ, 2025 માં જન્મેલા અથવા દત્તક લીધેલા દરેક બાળક માટે €1,000 (1,135 ડોલર) આપવામાં આવશે. આ બોનસ ઇટાલિયન નાગરિકો તેમજ અન્ય યુરોપિયન યુનિયન (EU) સભ્ય દેશોના નાગરિકો અને બિન-EU નાગરિકોને આપવામાં આવશે જેમણે કાયદેસર રીતે ઇટાલીમાં લાંબા ગાળાનું નિવાસસ્થાન મેળવ્યું છે.

8. ફ્રાન્સ: માસિક બાળ ભથ્થું અને કર મુક્તિ

ફ્રાન્સમાં પ્રજનન દર 1.66 છે. ફ્રેન્ચ સરકાર બાળકોના ઉછેર માટે પરિવારોને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે. 2 થી વધુ બાળકો ધરાવતા પરિવારોને €130-500 માસિક ભથ્થું મળે છે. અહીં, વધુ બાળકો હોવા પર ઓછો કર વસૂલવામાં આવે છે. દરેક વધારાનું બાળક ટેક્સ સ્લેબ નીચે લાવે છે.

9. જર્મની: માસિક ભથ્થું €250 પ્રતિ બાળક

જર્મનીમાં પ્રજનન દર 1.39 છે. સરકાર બાળકોની સંભાળ અને ઉછેર માટે કિન્ડરગેલ્ડ નામનું માસિક ભથ્થું આપે છે. આ ભથ્થું દરેક બાળક માટે દર મહિને €250 છે. આ રકમ બાળકોની ઉંમર કે સંખ્યાના આધારે બદલાતી નથી.

10. રશિયા: બીજા બાળક પછી પરિવારને મોટી નાણાકીય સહાય

જર્મનીમાં પ્રજનન દર 1.41 છે. રશિયામાં, સરકાર 'મેટરનિટી કેપિટલ પ્રોગ્રામ' હેઠળ બીજા બાળકના જન્મ પર 630,000 રુબેલ્સ (₹6 લાખથી વધુ) ની નાણાકીય સહાય આપે છે.

11. પોલેન્ડ: 500+ પ્રોગ્રામ, દરેક બાળક માટે દર મહિને 500 (PLN)

પોલેન્ડમાં, સરકાર '500+ પ્રોગ્રામ' હેઠળ દરેક બાળક માટે દર મહિને 500 પોલિશ ઝ્લોટી (PLN) આપે છે. આ યોજના બધા પરિવારો માટે છે, તેમની આવકને ધ્યાનમાં લીધા વિના. આ કાર્યક્રમ 2016 માં શરૂ થયો હતો.

12. કેનેડા: બાળ લાભ (CCB) કાર્યક્રમ

કેનેડામાં પ્રજનન દર 1.26 છે. કેનેડા સરકાર 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો માટે કેનેડા ચાઇલ્ડ બેનિફિટ (CCB) હેઠળ માતાપિતાને માસિક સહાય પૂરી પાડે છે. આ રકમ પરિવારની વાર્ષિક આવક અને બાળકોની સંખ્યા/ઉંમર પર આધાર રાખે છે.

13. ઓસ્ટ્રેલિયા: બાળ સંભાળ સબસિડી અને કર મુક્તિ

ઓસ્ટ્રેલિયામાં પ્રજનન દર 1.50 છે. પહેલા 'બેબી બોનસ' નામની રોકડ યોજના હતી, જે 2014માં બંધ કરવામાં આવી હતી. હવે સરકાર બાળ સંભાળ સબસિડી અને કર મુક્તિ દ્વારા લાભો પૂરા પાડે છે.