કાશ્મીરમાં ફરી એકવાર આતંકવાદનો કદરૂપો ચહેરો સામે આવ્યો છે. આતંકવાદીઓએ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં પોતાના પરિવાર સાથે રજાઓ ગાળવા આવેલા પ્રવાસીઓ પર ગોળીબાર કર્યો છે એટલું જ નહીં, કાશ્મીરની અર્થવ્યવસ્થા અને 2.5 લાખ કાશ્મીરીઓના પેટ પર પણ સીધો હુમલો કર્યો છે. આ હુમલા પછી કાશ્મીરની આર્થિક પ્રગતિ પર બ્રેક લાગશે એટલું જ નહીં લાખો કાશ્મીરીઓની આજીવિકા જોખમમાં આવી જશે. પહેલગામમાં આતંકવાદી હુમલો માત્ર જાન-માલનું નુકસાન જ નથી, પરંતુ કાશ્મીરની આત્મા, કાશ્મીરિયત પર સીધો હુમલો છે. આ ઘટનાએ માત્ર પ્રવાસીઓનો વિશ્વાસ તોડી નાખ્યો છે, પરંતુ ખીણની આર્થિક કરોડરજ્જુ કહેવાતા પ્રવાસન ઉદ્યોગને પણ ઊંડી મુશ્કેલીમાં મુકી દીધો છે. પ્રવાસી પર ચલાવવામાં આવેલી દરેક ગોળીએ કાશ્મીરની અર્થવ્યવસ્થાને ઘણા વર્ષો સુધી પાછી ખેંચી છે. ચાલો જાણીએ કે આ આતંકવાદી ઘટનાની કાશ્મીર પર શું અસર પડશે.

પ્રવાસની કેન્સ્લેશન પ્રક્રિયા શરૂ

ગઈકાલે પહેલગામમાં પ્રવાસીઓ પર થયેલા આતંકવાદી હુમલાની અસર દેખાવા લાગી છે. જે લોકોએ કાશ્મીર જવા માટે ફ્લાઇટની ટિકિટ બુક કરાવી હતી તેઓએ ઉતાવળમાં ટિકિટો કેન્સલ કરાવવાનું શરૂ કરી દીધું છે. એટલું જ નહીં, કાશ્મીરમાં હોટલ અને કેબનું બુકિંગ પણ મોટા પાયે કેન્સલ થવા લાગ્યું છે.

કાશ્મીરનો વાર્ષિક પ્રવાસન ઉદ્યોગ રૂ. 12,000 કરોડનો છે

પૃથ્વી પર સ્વર્ગ કહેવાતા કાશ્મીરની આવકના મુખ્ય સ્ત્રોતોમાં પ્રવાસનનું વિશેષ સ્થાન છે. કાશ્મીરનો પ્રવાસન ઉદ્યોગ રૂ. 12,000 કરોડનો છે. એક અનુમાન મુજબ, વર્ષ 2030 સુધીમાં આ ઉદ્યોગ રૂ. 25,000 થી રૂ. 30,000 કરોડ સુધી વધવાનો હતો. રાજ્યના કુલ જીડીપીમાં કાશ્મીરમાં પ્રવાસનનો હિસ્સો 7-8 ટકા છે. ગઈકાલે પ્રવાસીઓ પર થયેલા આતંકવાદી હુમલાએ નિર્દોષ લોકોની હત્યા સાથે ઉદ્યોગ માટે કબર ખોદી નાખી છે. પહેલગામને ભારતનું સ્વિત્ઝર્લેન્ડ કહેવામાં આવે છે, જ્યાં દરરોજ મોટી સંખ્યામાં પ્રવાસીઓ આવે છે. આ હુમલો એવા સમયે થયો છે જ્યારે ગરમીથી પીડિત લોકો કાશ્મીરમાં આવવાનું શરૂ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં આ આખી સિઝન કાશ્મીરમાં વિનાશક સાબિત થવાની છે.

દાલ સરોવરમાં 1500થી વધુ હાઉસ બોટ ચાલે છે

કાશ્મીરમાં 2.5 લાખથી વધુ લોકોને એકલા પર્યટન દ્વારા રોજગાર મળ્યો છે અને તેમના પરિવારો તેમની આજીવિકા કમાઈ શકે છે. પરંતુ, આ હુમલા બાદ આ તમામ 2.5 લાખ લોકોની રોજીરોટી જોખમમાં મુકાઈ જશે અને પરિવારને બે ટાઈમનું ભોજન મળવાની સમસ્યાનો સામનો કરવો પડશે. કાશ્મીરમાં ઘણી નાની-મોટી હોટેલો છે, જેમાં 3000થી વધુ રૂમ છે. આ હુમલાથી હવે અહીંના હોટેલ ઉદ્યોગ પર ખરાબ અસર પડશે અને હોટલમાં કામ કરતા લોકોની રોજગાર પર પણ અસર થશે. એટલું જ નહીં, એકલા દાલ સરોવરમાં 1500 થી વધુ હાઉસ બોટ ચાલે છે, જેના કારણે હજારો લોકો બે ટાઈમનું ભોજન લે છે, હવે તેઓને પણ મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે.

સરકાર કાશ્મીરમાં પ્રવાસનને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે

કેન્દ્ર સરકાર પણ કાશ્મીર અને કાશ્મીરીઓના જીવનને સુધારવા માટે છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી પ્રયાસો કરી રહી છે. કાશ્મીરમાં પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કેન્દ્રએ અનેક પગલાં લીધા છે. તેમાં બહેતર ઈન્ફ્રા, બહેતર એર કનેક્ટિવિટી, વિદેશી પ્રવાસીઓ માટે ઓન-અરાઈવલ વિઝા, 75 નવા પ્રવાસન સ્થળો, 75 નવા હેરિટેજ/સાંસ્કૃતિક સ્થળો, 75 નવા સૂફી/ધાર્મિક સ્થળોની સ્થાપના માટે રૂ. 1000 કરોડના બજેટનો સમાવેશ થાય છે. એટલું જ નહીં, કાશ્મીરને દેશના અન્ય ભાગો સાથે સીધો જોડવા માટે ટૂંક સમયમાં રેલ સેવા પણ શરૂ થવાની હતી અને તેમાં વંદે ભારત એક્સપ્રેસનું નામ પણ સામેલ છે.

સરકાર કાશ્મીરમાં પ્રવાસનને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે

કેન્દ્ર સરકાર પણ કાશ્મીર અને કાશ્મીરીઓના જીવનને સુધારવા માટે છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી પ્રયાસો કરી રહી છે. કાશ્મીરમાં પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કેન્દ્રએ અનેક પગલાં લીધા છે. તેમાં બહેતર ઈન્ફ્રા, બહેતર એર કનેક્ટિવિટી, વિદેશી પ્રવાસીઓ માટે ઓન-અરાઈવલ વિઝા, 75 નવા પ્રવાસન સ્થળો, 75 નવા હેરિટેજ/સાંસ્કૃતિક સ્થળો, 75 નવા સૂફી/ધાર્મિક સ્થળોની સ્થાપના માટે રૂ. 1000 કરોડના બજેટનો સમાવેશ થાય છે. એટલું જ નહીં, કાશ્મીરને દેશના અન્ય ભાગો સાથે સીધો જોડવા માટે ટૂંક સમયમાં રેલ સેવા પણ શરૂ થવાની હતી અને તેમાં વંદે ભારત એક્સપ્રેસનું નામ પણ સામેલ છે.

વાહન નોંધણીમાં બમ્પર જમ્પ

કાશ્મીરમાં ઝડપથી વિકસતા પ્રવાસનનો અંદાજ એ વાત પરથી પણ લગાવી શકાય છે કે અહીં નવા વાહનોનું રજીસ્ટ્રેશન સતત વધી રહ્યું છે. વર્ષ 2017માં અહીં કુલ 14.88 લાખ નવા વાહનો નોંધાયા હતા, જે 2024માં લગભગ બમણા થઈને 27.29 લાખ થઈ જશે. આ સંખ્યા જાહેર અને ખાનગી બંને વાહનોની છે. કાશ્મીર શરૂઆતથી જ બોલિવૂડના ફેવરિટ ડેસ્ટિનેશનમાંનું એક રહ્યું છે. બોલિવૂડ સહિત ઘણી ઓટીટી ફિલ્મોનું શૂટિંગ કાશ્મીરમાં થવાનું હતું. આટલું જ નહીં, ડેસ્ટિનેશન વેડિંગ માટે પણ દેશના યુવાનોમાં કાશ્મીરની ખૂબ માંગ હતી. પરંતુ આ તમામ વ્યવસાયો હવે સંકટનો સામનો કરી રહ્યા છે અને આ સંકટમાંથી બહાર આવવામાં ઘણો સમય લાગી શકે છે.