અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના તાજેતરના ટેરિફ નિર્ણયએ વૈશ્વિક અર્થતંત્રને એક જ ઝટકામાં હલાવી દીધું છે. આ નીતિની પાછળ ત્રણ મુખ્ય આર્થિક સલાહકારો - સ્ટીફન મીરાન, પિયર યારેડ અને કિમ રુહલ - ની બુદ્ધિશક્તિ અને વિચારસરણી કામ કરી રહી છે, જેમણે કાઉન્સિલ ઓફ ઈકોનોમિક એડવાઈઝર્સ (CEA) તરીકે ટ્રમ્પને આ નિર્ણય લેવા પ્રેર્યા. આ નિર્ણયથી દુનિયાભરના શેરબજારોમાં ભૂકંપ આવ્યો, અને નિષ્ણાતો ચેતવણી આપી રહ્યા છે કે આનાથી વૈશ્વિક મંદીનું જોખમ વધી શકે છે. જોકે, ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર આ નીતિને સંપૂર્ણપણે અમલમાં રાખવા માટે પ્રતિબદ્ધ દેખાય છે. આ લેખમાં આપણે આ ત્રણ સલાહકારોની ભૂમિકા, તેમની પૃષ્ઠભૂમિ અને આ ટેરિફ નીતિની અસરોની ઊંડાણપૂર્વક ચર્ચા કરીશું.

ટેરિફનો ધડાકો અને વૈશ્વિક પ્રતિક્રિયા

ટ્રમ્પે તાજેતરમાં ચીન પર 125%ના ટેરિફ સહિત વિશ્વભરના દેશો પર મોટા પાયે આયાત શુલ્ક લાદવાની જાહેરાત કરી. આ નિર્ણયથી બજારોમાં અફરાતફરી મચી ગઈ - અમેરિકાનું S&P 500 ઈન્ડેક્સ 9% ઘટ્યું, જ્યારે એશિયાઈ બજારો જેમ કે જાપાન અને હોંગકોંગમાં પણ તીવ્ર ઘટાડો જોવા મળ્યો. વ્હાઈટ હાઉસના જણાવ્યા મુજબ, આ જાહેરાત બાદ લગભગ 50 દેશોએ ટેરિફ પર વાટાઘાટો માટે સંપર્ક કર્યો છે. બુધવારે ટ્રમ્પે ચીન સિવાયના ઘણા દેશોને 90 દિવસની ટેરિફ રાહત આપી, પરંતુ ચીન સામે સખત વલણ જાળવી રાખ્યું છે. ચીને પણ જવાબી કાર્યવાહી કરતાં અમેરિકી માલ પર 84%ના ટેરિફ લગાવ્યા, જેણે બંને દેશો વચ્ચે ટેરિફ યુદ્ધને વધુ તીવ્ર બનાવ્યું.

આ નીતિનો હેતુ અમેરિકી અર્થતંત્રને મજબૂત કરવાનો અને વેપારમાં સંતુલન લાવવાનો જણાવવામાં આવ્યો છે. પરંતુ આની પાછળનું મુખ્ય મગજ ટ્રમ્પની આર્થિક સલાહકાર પરિષદનું છે, જેમાં સ્ટીફન મીરાન, પિયર યારેડ અને કિમ રુહલની ભૂમિકા સૌથી મહત્વની રહી છે.

કાઉન્સિલ ઓફ ઈકોનોમિક એડવાઈઝર્સ: ટેરિફનું માસ્ટરમાઈન્ડ

કાઉન્સિલ ઓફ ઈકોનોમિક એડવાઈઝર્સ (CEA) એ રાષ્ટ્રપતિના કાર્યકારી કાર્યાલયની અંદરની એક એજન્સી છે, જેની સ્થાપના 1946ના રોજગાર અધિનિયમ હેઠળ થઈ હતી. તેનું કાર્ય રાષ્ટ્રપતિને સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય આર્થિક મુદ્દાઓ પર સલાહ આપવાનું છે. આ કાઉન્સિલ આર્થિક ડેટાનું વિશ્લેષણ કરે છે, નીતિઓની રૂપરેખા તૈયાર કરે છે અને રાષ્ટ્રપતિને નિર્ણય લેવામાં મદદ કરે છે. ટ્રમ્પના ટેરિફ પ્લાનની રચનામાં CEAની આ ત્રણેય સભ્યોએ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે. આ ત્રણેય સલાહકારોની શૈક્ષણિક પૃષ્ઠભૂમિ અને અનુભવ તેમને આ નીતિના આર્કિટેક્ટ બનાવે છે.

આ ત્રણ મુખ્ય સલાહકારો કોણ છે?

1. સ્ટીફન મીરાન (Stephen Miran)
 

સ્ટીફન મીરાન CEAના અધ્યક્ષ છે અને ટ્રમ્પના આર્થિક નિર્ણયોમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. તેમણે 2005માં બોસ્ટન યુનિવર્સિટીમાંથી અર્થશાસ્ત્ર, ફિલોસોફી અને ગણિતમાં સ્નાતકની ડિગ્રી મેળવી અને 2010માં હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાંથી અર્થશાસ્ત્રમાં પીએચડી પૂર્ણ કરી. હાર્વર્ડમાં તેઓ પ્રખ્યાત અર્થશાસ્ત્રી માર્ટિન ફેલ્ડસ્ટેઈનના વિદ્યાર્થી હતા, જેમણે 1980ના દાયકામાં રાષ્ટ્રપતિ રોનાલ્ડ રીગનના વહીવટમાં CEAની અધ્યક્ષતા કરી હતી. મીરાનનો અનુભવ અને આર્થિક વિચારસરણી ટ્રમ્પની સંરક્ષણવાદી નીતિઓ સાથે સુસંગત છે, જે અમેરિકી ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

2. પિયર યારેડ (Pierre Yared)
 

પિયર યારેડ CEAના સભ્ય છે અને કોલંબિયા બિઝનેસ સ્કૂલમાં આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારના પ્રોફેસર તેમજ સિનિયર વાઈસ ડીન તરીકે સેવા આપે છે. તેમની નિપુણતા આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાસ્ત્ર અને વેપાર નીતિઓમાં છે, જે ટેરિફની રચનામાં મહત્વની સાબિત થઈ છે. યારેડનું સંશોધન વેપાર સંતુલન અને આર્થિક સ્થિરતા પર કેન્દ્રિત છે, અને તેમની ભલામણોએ ટ્રમ્પને વૈશ્વિક વેપારમાં અમેરિકાની સ્થિતિ મજબૂત કરવા પ્રેર્યા છે.

3. કિમ રુહલ (Kim Ruhl)
 

કિમ રુહલ પણ CEAના સભ્ય છે અને વિસ્કોન્સિન-મેડિસન યુનિવર્સિટીમાં અર્થશાસ્ત્રના પ્રોફેસર તરીકે કાર્યરત છે. તેમનું કાર્ય આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર, ઉત્પાદકતા અને આર્થિક નીતિઓની અસરોના વિશ્લેષણ પર ધ્યાન આપે છે. રુહલની વિશ્લેષણાત્મક કુશળતાએ ટેરિફની રણનીતિને વૈજ્ઞાનિક આધાર પૂરો પાડ્યો છે, જે ટ્રમ્પના નિર્ણયોને મજબૂતી આપે છે.

ટેરિફ નીતિની અસરો

ટ્રમ્પની આ ટેરિફ નીતિએ વૈશ્વિક અર્થતંત્ર પર વ્યાપક અસરો ઉભી કરી છે:

- બજારોમાં અસ્થિરતા: ટેરિફની જાહેરાત બાદ વૈશ્વિક શેરબજારોમાં તીવ્ર ઘટાડો જોવા મળ્યો. ઉદાહરણ તરીકે, જાપાનનો નિક્કી ઈન્ડેક્સ 6.9% ઘટ્યો, જ્યારે હોંગકોંગનો હેંગ સેંગ ઈન્ડેક્સ 10% નીચે ગયો.

- મંદીનું જોખમ: નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે ટેરિફથી આયાત ખર્ચ વધશે, જે ગ્રાહકોની ખરીદશક્તિ ઘટાડશે અને અર્થતંત્રને મંદી તરફ ધકેલશે.

- વેપાર યુદ્ધ: ચીન અને અન્ય દેશોએ જવાબી ટેરિફ લાદીને આ નીતિનો વિરોધ કર્યો છે, જેનાથી વૈશ્વિક વેપાર સંબંધોમાં તણાવ વધ્યો છે.

- અમેરિકી ઉદ્યોગો પર અસર: ટેરિફથી અમેરિકી કંપનીઓને સસ્તી આયાતી સામગ્રી મળવાનું બંધ થશે, જે ઉત્પાદન ખર્ચ વધારશે.

જોકે, ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર આ નીતિને સફળ ગણાવે છે. વાણિજ્ય સચિવ હોવર્ડ લ્યુટનિકે CBS સાથેની એક મુલાકાતમાં જણાવ્યું કે, 'આ ટેરિફ વ્યૂહરચના યથાવત રહેશે. અમે અમેરિકી ઉદ્યોગોને મજબૂત કરવા અને વેપાર સંતુલન સુધારવા માટે પ્રતિબદ્ધ છીએ.' ટ્રમ્પનો દાવો છે કે આ ટેરિફથી 'ટ્રિલિયન ડોલરની આવક થશે.' જેનો ઉપયોગ રાષ્ટ્રીય દેવું ઘટાડવા અને કરમાં રાહત આપવા માટે કરવામાં આવશે.

શા માટે ટ્રમ્પ આ નીતિ પર અડગ છે?

ટ્રમ્પનું આ વલણ તેમના આર્થિક સલાહકારોના વિશ્વાસ અને વિચારસરણી પર આધારિત છે. સ્ટીફન મીરાન, પિયર યારેડ અને કિમ રુહલનું માનવું છે કે ટેરિફથી અમેરિકી ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન મળશે અને વિદેશી આયાત પર નિર્ભરતા ઘટશે. આ ત્રણેય સલાહકારોની શૈક્ષણિક પૃષ્ઠભૂમિ અને સંરક્ષણવાદી અર્થશાસ્ત્ર પ્રત્યેની નિષ્ઠાએ ટ્રમ્પને આ નીતિ અપનાવવા માટે મનાવ્યા છે. દેશની અંદર અને બહારના વિરોધ છતાં, ટ્રમ્પ આ ત્રણેય પર પૂરો ભરોસો રાખે છે અને તેમની સલાહને અનુસરી રહ્યા છે.

ભારત પર શું અસર થશે?

ભારતને 90 દિવસની ટેરિફ રાહત મળી છે, પરંતુ લાંબા ગાળે આ નીતિ ભારતીય નિકાસને અસર કરી શકે છે. ખાસ કરીને, ટેક્સટાઈલ, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ અને ઓટોમોટિવ જેવા ક્ષેત્રોમાં ખર્ચ વધી શકે છે. જોકે, ચીન સામેના સખત ટેરિફને કારણે ભારતને અમેરિકી બજારમાં વૈકલ્પિક સપ્લાયર તરીકે તક પણ મળી શકે છે.